„Biała odwaga” – bracia górale (ocena: 6/10 za taternictwo)

Film o góralach, o który pokłócili się ministrowie pisowskiego rządu.

Dwie góralskie rodziny z finansowego powodu potrzebują połączenia majątków. Do tego potrzebne jest małżeństwo. Problem w tym że córka kocha młodszego syna, a tradycja nakazuje mariaż ze starszym. W tle końcówka okresu polskiego międzywojnia i widmo starcia z hitlerowskimi Niemcami.

Film, wbrew przypinanej mu łatce, ukazuje przede wszystkim zwyczaje i tradycje góralskie. Pierwsza faza przedwojenna jest stosunkowo dokładna i skupia się na melodramatycznym dramacie w obliczu twardych reguł góralskiej tradycji. Zarysowane są stosunki rodzinne, społeczne, ale także muzyka, taniec i ciężka praca górali. Na tym etapie film jest bardziej dramatem miłosnym. I po części takim pozostaje nawet w okresie okupacji.

Drugim niezwykle istotnym pozawojennym elementem tego filmu jest pasja do wspinaczki i taternictwa. Oparto ten motyw na przyjaźni międzynarodowej – polski góral prowadzi niebezpieczne drogi taternickie z niemieckim partnerem, w dodatku opętany rasowymi badaniami. I tutaj przechodzimy do kontrowersyjnego wątku wojennego.

Film wzbudzał dyskusję już na etapie realizacyjnym. Podobno nawet na szczeblach rządowych doszło do awantury dwóch ministrów. Motyw wojenny oparty jest na kolaboracji części polskiej społeczności góralskiej, zobrazowanej w postawie jednego brata, z Niemcami. Ma to swoją genezę w badaniach rasowych wskazujących że góralom blisko do rasy aryjskiej. Niestety zajmujący około połowy filmu okres wojenny jest stosunkowo chaotyczny reżysersko. I momentami trudno się połapać w postaciach, przeskokach czasowych i zmianach postaw. Inna sprawa, że warto byłoby spojrzeć na postawy ludzi z perspektywy tamtych czasów. Dzisiaj łatwo oceniać, kto się dobrze zachował, a kto zhańbił swój honor.

Realizacyjnie film jest na poprawnym poziomie. Wyraziste aktorstwo. Dobrze rozpisane dialogi. Trochę chaotyczny montaż. Ładne sceny wspinaczki - nie przypadkowo bo reżyser Marcin Koszałka sam jest pasjonatem tego sportu. Widać co prawda wspomaganie efektami komputerowymi, ale dla przeciętnego widza te sceny pozostają emocjonujące oraz imponujące wizualnie. Dodatkowo odtwórca głównej roli podjął wysiłek treningu wspinaczkowego, dzięki czemu w trakcie wysiłku widać jego mimikę.

Należy również pochwalić film za wersję językową. Wykorzystano naturalną gwarę góralską. Żeby nie zamęczyć widza góralskie dialogi wsparte są polskimi napisami. Wykorzystanie autentycznych języków dodaje wiarygodności fabule. Aczkolwiek kontrowersje wokół tego filmu pozostaną i sprowadzą się do stereotypowych, czarnobiałych wyobrażeń o postawie Polaków w trakcie okupacji.

Zalety:

+ ukazanie góralskiej kultury

+ braterski konflikt

+ pasja wspinaczki

+ prawda historyczna

+ przekonujące aktorstwo

+ sceny górskie

+ naturalne językowo, wsparte napisami

Wady:

- chaos w ukazaniu postaw wojennych

- mało czytelne przeskoki czasowe

- zminimalizowane postacie kobiece

- widoczne efekty komputerowe

- kontrowersje wokół filmu

produkcja: Polska

rok: 2024

gatunek: dramat wojenno-góralsko-taterniczy

data premiery: 8 marca 2024

dystrybucja: Monolith Films

reżyseria: Marcin Koszałka
scenariusz: Łukasz M. Maciejewski, Marcin Koszałka
obsada: Filip Pławiak, Julian Świeżewski, Jakub Gierszał, Sandra Drzymalska, Wiktoria Gorodeckaja, Andrzej Konopka, Alona Szostak, Juliusz Chrząstowski, Andrzej Pieczyński, Adam Woronowicz